Mutlu Evlilik Araştırması’nın Ayırıcı Özellikleri

Mutlu Evlilik Araştırması’nın Ayırıcı Özellikleri İzdivaçlarında mutlu olan çiftler üzerine ne tür araştırmalar yapıldığına ilişkin veri tabanları incelendiğinde, araştırmacıların İngilizce’ de bu alanı temsilen “marital happiness” veya “marital satisfaction” terimlerini en yaygın olarak kullandıkları ve bu terimlerin de, en yaygın olarak, Türkçe’ de ‘evlilikte doyum’ veya ‘evlilikte uyum’ ifadelerine çevrilip kullanıldığı görülmektedir. Bu terimler ile veri tabanları tarandığında da, beş önemli gerçek ortaya çıkmaktadır.

Birincil olarak, Türkiye çapında, Türk çiftler üzerine yapılan ve bu çiftlerin izdivaçlarındaki ‘doyumu’ veya ‘uyumu’ inceleyen oldukça az sayıda araştırma vardır. Örneğin, basit bir örnek olarak, google scholar gibi bir veri tabanında evlilikte doyum ve uyum taramaları ortaya iki bin ila dört bin civarında yayım sunar iken, marital happiness ve satisfaction üzerine yapılan taramalar altmış beş bin ila yüz altmış bin civarında yayım sunmaktadır. Daha da önemlisi, evlilikte doyum ve uyum üzerine olan o iki ila dört bin civarındaki yayımı yakından incelendiğinde, gerçekten evlilik doyumunu veya uyumunu ele alan yayımlar bu binli sayılardan oldukça çok daha az sayıdadır.

İkincil olarak, hem Türkiye çapında, hem de dünya çapında bu alanda yapılan incelemelerde, araştırmacılar evlilikteki doyumu ve uyumu genellikle bir elin parmakları ile sayılabilecek miktarda açıdan değerlendirmiştirler. Örneğin, 2016 yılında Kendir ve Demirli’ nin yayımladığı makale, evlilik doyumunu bir açıdan; anne ve babanın tutumu açısından, incelemiştir. Benzer bir şekilde, 2011 yılında, Kansız ve Arkar’ ın yayımladığı makale, evlilik doyumunu iki açıdan; mizaç ve karakter özellikleri açılarından, ele almıştır. Dünya çapındaki araştırmalardan örnek verecek olur isek de, örneğin, 2016 yılında, Herawati’nin yayımladığı makale, evlilikteki mutluluk düzeyini (marital happiness) iki açıdan; “çiftlerin uyumu (couple harmony)” ve “evliliğe adaptasyon (marital adjustment)” açılarından, ele almıştır. Benzer bir şekilde, Cheung tarafından 2009 yılında yayımlanan bir makale, uzun vadeli evlilik doyumunu incelemiş ve bunu yaparken de evlilik doyumunu dört açıdan ele almıştır; “evdeki işlerin bölüşümü (household division of labor)”, “karar verme (decision making)”, “tartışma ve uzlaşma (conflict and compromise)” ve “karşılıklılık (mutuality)”.

Üçüncül olarak, hem Türkiye çapında, hem de dünya çapında, araştırmacılar tarafından bu alanda yapılan incelemelerde, araştırmacılar inceleme yöntemi olarak genellikle ölçek kullanmayı tercih etmiş, çiftler ile birebir görüşmeyi veya gözlem yapmayı pek tercih etmemişlerdir. Bahsini etmiş olduğumuz bir örnek üzerinden gidecek olur isek, örneğin Kendir ve Demirli, araştırmaları için “Ana Baba Tutumları Ölçeği” ve “Evlilik Yaşamı Ölçeği” isimli iki ölçeği kullanmışlardır. Yurtdışındaki çalışmalardan örnek olarak ise Chung-Tao Shen’in 2004 yılında yayımladığı makale verilebilir. Buna dayalı olarak, araştırmasında çiftlerin demografik verileri (yaş, evlilik süresi, evlilik yaşı vb.) ile evliliklerindeki doyum arasındaki ilişkiyi değerlendiren Chung-Tao Shen, inceleme aracı olarak “Çok Boyutlu Evlilik Memnuniyeti Envanteri (Multidimensional Marital Satisfaction Inventory)” ölçeğini tercih etmiştir.

Dördüncü olarak, hem Türkiye çapında, hem de dünya çapındaki araştırmacılar, çiftlerin izdivaçlarındaki ‘doyumu’ veya ‘uyumu’ incelediklerinde, genellikle ele aldıkları çiftlerde, hem kadının, hem de erkeğin perspektifini almamış, genellikle sadece kadınları veya sadece erkeklerin perspektifini öğrenmiş ve sunmuşlardır. Böylelikle de, yayımların çoğu aslında evlilikleri hem kadının, hem de erkeğin açısından değil de, herhangi birinin açısından sunmaktadır. Örneğin, Jose ve Alfons tarafından yapılan ve 2007’de yayımlanan bir araştırmada, çiftlerin demografik özellikleri ile evlilik doyumları arasındaki ilişki ele alınmış ve araştırmaya 787 çift katılmıştır. Ancak, bu yayımın yöntem kısmı yakın bir şekilde incelendiğinde, bu 787 çiftin, aslında evlilikteki iki eşi temsil ettiği değil de, sadece evli kadınlar ve erkekleri kast ettiği net bir şekilde görülmektedir: 787 katılımcının 396’sı evli bayan, 391’i ise evli erkektir.

Beşinci olarak ise, çiftlerin izdivaçlarındaki ‘doyumu’ veya ‘uyumu’ ele alan araştırmacılar, genellikle evlilik doyumunu veya uyumunu simgeleyecek, evli olma süresi gibi bir katılım kıstası belirlememiş, daha ziyade evli olmayı yeterli bulmuşlardır. Buna dayalı olarak araştırmaların birçoğunda bu tür verilere rastlamak oldukça yaygındır: “katılımcıların %49.12’si 10 ila 15 sene evli, %19’u 15 ila 20 sene evli, %17,5’i 20 ila 25 sene evli ve %14.38’i de 30 ya da daha fazla yıl evli idi” (Greff ve Bruyne, 2000).

Literatür taramalarının ortaya çıkardığı bu gerçeklere dayalı olarak, Prof. Dr. Medaim Yanık’ın yaptığı “Mutlu Evlilik Araştırması”, evlilikteki doyum ve evlilikteki uyum literatürü içinde, birçok ilklere sahiptir. Birincil olarak, araştırmaya sadece evliliklerinde mutlu olduklarını düşünen ve etrafındaki kişiler tarafından da mutlu bir çift olarak görülen çiftler katılmaya hak kazanmıştır. İkincil olarak, çiftlerin evliliklerindeki mutluluk düzeyi sadece bir kaç açıdan değil, on sekiz açıdan değerlendirilmiştir. Üçüncül olarak, değerlendirme aracı olarak, ölçekten ziyade, çiftler ile birebir görüşme ve gözlem yöntemi tercih edilmiş ve buna dayalı olarak, kanıta dayalı ve araştırmanın açılarına odaklı, yeni bir görüşme çizelgesi tasarlanmıştır. Bu görüşmedeki tüm sorular açık uçlu sorular olup, katılan tüm çiftler birbirlerinden ve yanıtlarından habersiz bir şekilde, özel olarak, onlar ile bire bir yapılan görüşmelerde soruları yanıtlamışlardır. Tasarlanan bu görüşmeyi yapmaktan sorumlu olan araştırmacılar ise, bu soruları sorma yöntemine ilişkin eğitim ve süpervizyondan geçmiş, ancak beceriyi başarılı bir şekilde öğrenen araştırmacılar görüşmeleri gerçekleştirmiştir. Dördüncü olarak, araştırmaya katılan her çiftte, evlilikteki mutluluklarına ilişkin, ya sadece kadının bakış açısı, ya da sadece erkeğin bakış açısı alınmamış, hem kadının, hem de erkeğin bakış açısı incelenmiştir. Buna dayalı olarak, araştırmacılar ilk olarak, eşlerden biri ile birebir görüşme yapmış, sonrasında diğer eş ile birebir görüşme yapmış ve en sonunda da çiftlerin her ikisi ile beraber görüşme yapmışlardır. Beşinci olarak, Mutlu Evlilik Araştırması’ndaki araştırmacılar evlilik doyumu ve uyumunun gerçekten değerlendirilebileceği bir evli olma süresi kıstası belirlemek istemiş ve araştırmalarına göre bunun en az on yıl olması gerektiği kararına varmışlardır. Buna dayalı olarak, bu araştırmaya sadece en az on yıl evli olan çiftler katılmaya hak kazanmıştır. Son olarak ise, Mutlu Evlilik Araştırması’na sadece Türk çiftler katılmıştır. Tüm bu özellikleri ile de, sadece dünya çapında bazı ilklere sahip değil, aynı zamanda, Türkiye’ de bu alanda yapılan araştırmalar arasında gerçekten çok değerli özelliklere ve yere sahiptir.

Mutlu Evlilik Araştırması’nın bazı sonuçları Prof. Dr. Medaim Yanık’ın Star Gazetesi’ndeki köşe yazılarında paylaşılmakta olup, çok yakında mutlu evlilik üzerine yazdığı kitabında da okuyucularına sunulacaktır. Bu konudaki gelişmeler için, web sayfamız ve sosyal medyadaki hesaplarımız takip edilebilir.