Disosiyatif Kimlik Bozukluğu tedavisinin 3 dönemi

DKB tedavisinin birinci dönemi

Birinci dönemde tamamlanması gereken iç içe giren beş ayrı süreç vardır. Bunlar tanı konulması ve alter sisteminin anlaşılması, terapi işbirliğinin ve güven ilişkisinin kurulması, DKB konusunda eğitim verilmesi, güvenliğin sağlanması ve gündelik sorunlar için stabilizasyon sağlanması şeklindedir.

Tanı konulması ve alter sisteminin anlaşılması

DKB tanısının netleştirilmesi tedavi protokolünün devreye sokulabilmesi için önemlidir. DKB tedavisinde de genel psikoterapi ilkeleri geçerli olmakla beraber, alter sistemini ele almayan bir terapi etkin değildir. DKB tedavisi için alter kimliklerle çalışma psikoterapi sürecinin olmazsa olmazıdır. Bu sebeple DKB tanısı netleştirilmez ve alterlerle çalışılmazsa, terapi yıllarca devam eder ama sınırlı bir etkiye sahip olur.

DKB tanısını koymak alter sistemini ortaya koymayı gerektirir. Hem tek tek alter kimlikler tanınmalı hem de tüm alterlerin etkileşimi ile oluşan bütüncül sistem anlaşılmalıdır. Sistemin tamamlanmasında “haritalandırma tekniği” kullanılabilir.

Terapi işbirliğinin ve güven ilişkisinin kurulması 

Terapi işbirliği ve güven ilişkisi kurmak psikoterapilerin temel kuralıdır. DKB hastalarında işbirliğini tek insan perspektifini kaybetmeden tüm alterlerle kurmak gerekir. DKB hastaları travma hastası olduğu için güven ilişkisi kurmak diğer hasta gruplarından daha fazla önem arz eder ve aynı zamanda daha zordur. DKB hastaları terapistin güvenilir olup olmadığını terapi boyunca test eder. Hatta sırf bu gözetleme işinden sorumlu alter vardır.

Hastayı DKB hakkında eğitmek

Hastanın DKB hastalığını anlayıp anlamaması tedavi işbirliğini ve tedavi etkinliğini oldukça yakından etkiler. Ben kendi pratiğimde bu rahatsızlığı anlatmaya oldukça emek veriyorum. Çizimlerle tekil zihin ile çoğul zihnin ayrımını uzun uzun anlatıyorum. Ayrıca bu hastalıkla ilgili kitap okumasını öneriyorum.

Güvenliğin sağlanması

DKB hastalarının %70’i en az bir kez intihar girişiminde bulunur. Kendisine zarar verme davranışı da sıktır. Tedavin ilk döneminde hem intihar girişimini hem de kendisine zarar verme davranışını durdurmaya çalışmak gerekir.

İntihar girişimlerini önlemenin yolu; intihar fikrini sorgulamak, intihar eğilimi olan alterleri tespit edip onlarla iletişime girmek ve intihar girişiminde bulunmama ile ilgili yazılı anlaşma yapmaya çalışmaktır.

DKB hastalarında; kol ve bacakları kesme, çizme, sivri cisim batırma, deriyi sıkma vb. Kendine zarar verme davranışları sıktır. Kendine zarar verme davranışı da genellikle belirli alterlerin eylemidir. Bu alterler genellikle kendine zarar verme sırasında acı hissetmezler. İlk dönemde bu alterlerle direk temas kurmak ve kendine zarar vermeyi durudurma / bırakma anlaşması yapmaya çalışmak işe yarayabilir.

Stabilizasyonun sağlanması

Bu süreçte DKB’den kaynaklanan gündelik hayat sorunları kontrol altına alınmaya çalışılarak stabilizasyon sağlanmaya çalışılır. Örneğin öfkeli alter ile çalışılarak öfke nöbetlerinin ve kavgaların durdurulması sağlanabilir. Çocuk kimliklerin belirli durumlarda çıkması sağlanarak çocuksulaşma durdurulabilir. Aşırı uyuyan kimliğe müdahale edilerek gün içindeki aşırı uyumalar azaltılabilir.

DKB tedavisinin ikinci dönemi

Bu dönem tedavinin orta dönemidir. Bu dönemin ana özelliği travmatik anılar üzerine çalışılmasıdır (abreaction). Bu aşamada kişinin ve alterlerin travmatik öyküleri ele alınır. Kişinin yaşam hikayesinin tamamlanması, hafızasında süreklilik sağlanması hedeflenir.

Travmatik anılara amnezi varsa anıların hatırlanması gerekir. Travmatik anılar hatırlanmadan, bastırılmış bellek açığa çıkarılmadan iyileşme olmaz. Unutulmuş travmatik anı bedendeki abse gibidir. Nasıl iyileşme için absenin boşaltılması gerekiyorsa, travmatik anının açığa çıkarılması ve yasının yaşanması gerekir. Bir kez hatırlatıldıktan sonra EMDR yapılmadıkça anıların tekrar tekrar hatırlatılması veya yaşatılması gerekmez. Ben EMDR yapmıyorsam özellikle cinsel travmaları ayrıntılı anlattırmıyorum.

Eğer kişi travmatik anılarını hatırlıyor ise, yaşananların anlamlandırılması üzerine çalışılır. DKB hastasının istismarcı ile mağduru ayırt etmesi önemlidir. Hastalar travma mağduru olmalarına rağmen sıklıkla kendilerini suçlu veya lanetli görme eğilimindedirler. Bu çarpık düşünme ve duygulanma biçimleri üzerine çalışılarak, travmanın doğru bir anlamlandırılması sağlanmalı ve kişinin yasını tamamlaması sağlanmalıdır.

DKB tedavisinin üçüncü dönemi

Bu dönem tedavini tamamlanma dönemi olup, ana özelliği entegrasyon ve yeniden bölünmeksizin sorunlarla baş etme çalışmasının yapılmasıdır. Disosiyasyonla birliği çoğullaşmış zihin yeniden bütüncül ve entegre haline getirilme amaçlanır. Esas olan alter kimliklerin ev sahibi kimlikle birleştirilmesidir.

Alter kimliklerin birleşmesi için birleşme ritüelleri yapılır. Birleşmede esas olan birleşme tekniğinden ziyada alter kimliklerin birleşmeye hazır olmasıdır. Hazır olmak; yaşanan rahatsızlığı tam anlamak, stabilizasyonu sağlamak, travmatik anıların yasını tamamlamak demektir. Bu durumda birleşmek kolaydır. Bu şartlar sağlanmadığı zaman alter kimliklerin birleşmesi zordur.

Alter kimliklerin bütünleştirilmesi ile işimiz bitmez. Kişinin yeniden bölünmemesi sağlanmalıdır. Bunun için de yaşam streslerine bölünmeden nasıl baş edileceği çalışması yapılmalıdır. Zihnin tekil ve entegre hale gelmesi kişinin sorunlarının bittiği anlamına gelmez. Ama kaza sonrası kırılan ayak düzelmiştir ve sağlam bir ayakla yola devam etmek artık mümkündür.